شینا انصاری: به دلایل فنی و قانونی با تلهکابین درجنگلناهارخوران مخالفیم
معاون رئیسجمهور و رئیس سازمان حفاظت محیطزیست ایران گفت: سازمان حفاظت محیطزیست طبق مطالعه ارزیابی که پیش از این انجام داده و اعلام شده است به دلیل میزان بالای آسیب به جنگل و زیستگاه حیاتوحش، با اجرای این پروژه در جنگل ناهارخوران مخالف است.
در روزهای اخیر و در آستانه سفر رییسجمهوری به گلستان، زمزمههای اجرای تلهکابین در جنگل ناهارخوران دوباره ازسوی مجری شدت گرفته است.
به گزارش اعتماد، سنگدوینی، نماینده مردم گرگان و آققلا در مجلس شورای اسلامی در همایش شهرداران کلانشهرها و مراکز استانهای کشور با حضور وزیر کشور در گرگان، از پیگیری مستقیم وزیر کشور برای پروژه تلهکابین جنگل ناهارخوران گرگان خبر داد و اعلام کرد که نتیجه بررسی این طرح، روز چهارشنبه ازسوی رییس سازمان حفاظت محیطزیست اعلام خواهد شد.
این درحالی است که پیش از این و در اسفندماه ۱۴۰۳ «کمیته ارزیابی سازمان حفاظت محیط زیست» مخالفت صریح خود را با این پروژه اعلام کرده و تاکید کرده بود به دلیل حجم بالای پاکتراشی جنگل و آسیبهای متعدد به زیستگاه، با این پروژه مخالفت کرده بود.
همچنان مخالفیم!
شینا انصاری، معاون رییسجمهور و رییس سازمان حفاظت محیطزیست ایران میگوید که نظر سازمان همان است که پیش از این اعلام شده است. انصاری تاکید میکند که چنین اخباری حقیقت ندارد و سازمان حفاظت محیطزیست طبق مطالعه ارزیابی که پیش از این انجام داده و اعلام شده است به دلیل میزان بالای آسیب به جنگل و زیستگاه حیاتوحش، با اجرای این پروژه در جنگل ناهارخوران مخالف است.
اعلام مخالفت پس از سکوت ۳ دولت
اعلام این مخالفت اگرچه با تاخیر چندساله انجام شد اما نشان از تحرکها و تغییراتی در سازمانی شد که در دولتهای قبل با وجود منفی بودن پاسخ مطالعات ارزیابی این پروژه، آن را اعلام نکرده بودند. مطالعاتی که در دوره دولتهای حسن روحانی و سیدابراهیم رییسی با وجود اتمام، اعلام نشد بالاخره در فضای دولتی که در دوران انتخابات، تاکید بر مسائل محیطزیستی و کارشناسی داده بود و قول رعایت ضوابط و قوانین محیطزیستی را داده بود پس از کش وقوسهای فراوان ازسوی «سازمان حفاظت محیطزیست» در پاسخ به «سازمان میراث فرهنگی و گردشگری استان گلستان» مخالفت خود را به طور صریح با این پروژه اعلام کرد.
این تاخیر از این بُعد قابل توجه است که نشاندهنده لابی پرقدرت جریان مدافع تلهکابین در جنگل ناهارخوران گرگان است. جریانی که از بالاترین مقامهای اجرایی در گلستان چه جریان اصلاحطلب و چه اصولگرا همواره مصرانه به دنبال اجرای آن در جنگل ناهارخوران بوده و هستند.
دلایل مخالفت سازمان در متن نامه
شینا انصاری، معاون رییسجمهور و رییس سازمان حفاظت محیطزیست در نامهای که خطاب به سیدرضا صالحیامیری، وزیر میراث فرهنگی، گردشگری وصنایع دستی نوشته است، دلایل مخالفت سازمان را با «پروژه تلهکابین ناهارخوران» اعلام کرده است.
در این نامه میخوانیم: «عطف به نامه شماره ۱۵۷۲۳۰ مورخ ۱۶ /۱۰ /۱۴۰۳ درخصوص درخواست صدور مجوز برای طرح تلهکابین ناهارخوران بدین وسیله نظرات این سازمان به شرح زیر برای استحضار ارسال میگردد. نتایج بررسیهای کارشناسی بر مستندات رسمی واصله در تاریخ ۲۶.۱۰ / ۱۴۰۱ طرح احداث تلهکابین ناهارخوران واقع در استان گلستان نشان میدهد که طرح مذکور درواقع بخشی از پروژه بهرهبرداری از «پارک جنگلی ۶۶۰ هکتاری ناهارخوران» برای احداث تاسیسات گردشگری گسترده بوده محل اجرای پروژه در «زون حفاظتی» جنگلهای پهن برگ هیرکانی با ارزش اکولوژیک بالا قرار دارد که این موضوع باعث ایجاد نگرانیهای جدی ازسوی اساتید «دانشگاه منابع طبیعی وعلوم کشاورزی گرگان»، «دانشگاه آزاد اسلامی»، «دانشگاه گلستان»، «دانشگاه گنبد»، «انجمن جنگل»، «انجمن خاکشناسی»، «انجمن ارزیابی محیطزیست» و دیگر نهادهای تخصصی مرتبط شده است.
همچنین خاطرنشان میسازد طرح مذکور در کمیتههای فنی کارشناسی و کمیته ارزیابی سازمان متبوع نیز بررسی شده و بهرغم اصلاحات متعدد، موارد و دغدغههای زیر همچنان رفع نشده و به قوت خود باقی است.
۱- همانگونه که در مستندات واصله بدان اشاره شده هدف از اجرای طرح، تفرج توام با حفاظت است که جانمایی طرح در زون حفاظتی با توجه به آثار و پیامدهای آن بر پوشش طبیعی منطقه مغایر با اهداف ذکر شده میباشد.
۲- علیرغم وجود چندین گزینه مکانی مختلف طرح به صورت تک گزینه ارزیابی شده و متاسفانه علیرغم تاکیدات سازمان مطبوع، طرح مذکور مجددا در همان محل قبلی و بدون انجام «ارزیابی توان اکولوژیک» منطقه مکانیابی شده است.
۳- با توجه به مشخصات فنی ارایه شده در نتیجه اجرای طرح تلهکابین بالغ بر ۱۲ الی ۱۵ هکتار جنگل حفاظتی تخریب میگردد که این امر، مغایر با اهداف و فلسفه کتابچه طرحهای جنگلداری منطقه میباشد.
۴- در نتیجه اجرای طرح، افزایش بارگذاری جمعیت و تردد در منطقه و در نتیجه افزایش سطح شکنندگی اکوسیستم جنگلی اتفاق خواهد افتاد که این موضوع، بدون مطالعه ظرفیت برد اکولوژیکی میتواند تبعات بعضا غیرقابل جبران را بر محیطزیست منطقه به دنبال داشته باشد.
۵- برخی دیگر از مهمترین اثرات پروژه بر محیطزیست منطقه که در گزارش نیز به آن اشاره شده است شامل انجام حفاری در محل پایه دکلها و تاسیسات تغییر جهت و ایستگاه مقصد، فعالیت ماشینآلات سنگین و نیمهسنگین که منجر به تخریب اراضی، زمین لرزش، آلودگی هوا و آلودگی صوتی و آثار سوء بر جوامع حیاتوحش منطقه خواهد شد.
۶- ایجاد رقابت در بهرهبرداری از چشمهها و سایر منابع آبی منطقه نیز تاثیرات منفی شدیدی بر حیاتوحش و سایر منابع محیطزیست منطقه طرح خواهد گذاشت. شایان ذکر است که مجری طرح در پاسخهای ارائه شدهعدم لزوم انجام برخی مطالعات را مطرح کرده و مستندی دال بر رفع ابهامات و دغدغههای مطروحه در بالا ارایه ننموده است.
همچنین مطابق با کتابچه طرح جنگلداری، اجرای این طرح در جنگلهای بکر هیرکانی، نیازمند ارزیابی جامع اثرات زیستمحیطی و اعلام پروژههای پیآیند میباشد و بدیهی است که ارایه مستندات ناقص و کوچک نمایی ابعاد طرح، به ویژه در زمینه ادعای پذیرش و موافقت مردمی باوجود مخالفتهای شدید مراجع دانشگاهی انجمنهای علمی، اتخاذ تصمیم صحیح را خدشهدار مینماید.
شینا انصاری
- رونوشت جناب آقای حاجیمیرزایی، رییس محترم دفتر رییسجمهور برای استحضار
- جناب آقای ظهرابی، معاون محترم محیطزیست انسانی
- سرکار خانم ترابی، معاون محترم محیطزیست انسانی
مخالفت کمیته فنی سازمان محیطزیست
این مخالفت پیش از این نیز بارها در کمیتههای متعدد سازمان حفاظت محیطزیست مطرح شده بود که یکی از مهمترین آنها مخالفت کمیته فنی این سازمان بود. ۲۳ آبان ۱۴۰۲ بود که موضوع «طرح تلهکابین ناهارخوران گرگان» در «کمیته فنی سازمان حفاظت محیطزیست» طرح شد. در آن کمیته بر این موضوع تاکید شد که مردم گرگان با اجرای این طرح بارها مخالفت خود را اعلام کردهاند که این مخالفت به دلایلی ازجمله بروز رخدادهایی مانند سیلابهای دورهای استان گلستان است که به دلیل احترام نگذاشتن به قوانین محیطزیست، گریبان مردم را گرفته است.
مخالفت دانشگاهیان
پیش از این نیز ۱۲۸ عضو هیات علمی دانشگاه در استان گلستان، در «شورای عالی معماری و شهرسازی کشور»، به عنوان بالاترین مرجع برای تصمیمگیری در مورد اجرای یک طرح توسعهای یا گردشگری در شهرها، رییس وقت «سازمان جنگلها و مراتع کشور» و نماینده «سازمان حفاظت محیطزیست کشور» اعلام کردند که به دلیل کوچکنمایی سطح طرح و نیز اثرات تخریبی پروژه به صورت عامدانه یا سهوا، مجوزهای گرفته شده تاکنون مخدوش است و شورای عالی نیز در جمعبندی خود اعلام کرد که حوزه تاثیر اجرای طرح تلهکابین بسیار بیش از ۵هکتار بوده و بر پایه قانون، طرحها و پروژههای گردشگری در استانهای شمالی کشور مشمول مطالعه ارزیابی اثرات محیطزیستی میشود.
۱- ناهارخوران جدا از کارکردهای اجتماعی و محیطی خود، همین حالا هم یکی از منابع درآمدی خدماتی و از تفرجگاههای اصلی طبیعتگردی شهروندان گرگان و سایر گردشگران است، همین حالا ساخت و ساز منطقه جنگل ناهارخوران با احتساب سطح اشغال و تعداد طبقات، ۱۵برابر طرح تفضیلی شهر گرگان است.
۲- ابهامات در مکانیابی طرح که به استناد گزارش «کمیته فنی شهرداری گرگان» در مورد طرح تله کابین ناهارخوران، از سال ۱۳۸۵.۴۰ گزینه برای پروژه مذکور درنظر بوده ولی لیست این ۴۰ سایت و دلایل ردکردن آنها نه در گزارش و نه در هیچ سند دیگری موجود نیست. طرح فاقد گزینههای مکانی و گزینههای فنی است که درواقع این مکانیابی، بدون توجه به شرایط منطقه ازجمله شیب و قرار گرفتن بخش بزرگی از مسیر تله کابین در پارسل جنگلداری و حفاظتی و خارج از زون مناسب برای تفرج متمرکز درنظر گرفته شده است.
۳- ابهامات در مجوزهای داده شده: در سال ۱۳۹۸ مطالعاتی تحت عنوان «طرح پارک جنگلی ناهارخوران» به سفارش اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان گلستان انجام شده و مساحت ۶۳۰ هکتار همراه با پهنههای گوناگون تفرجی را برای این عرصه درنظر گرفته که تله کابین بخشی از این طرح است. پس، ارزیابی محیطزیستی برای این طرح ضرورت دارد.
۴- طرح یک پارک جنگلی به شمار میرود که تلهکابین به شیوه غیرمستقیم درآن گنجانده شده است. از برنامههای توسعه بیشتر در پایین دست و بالادست آنهم اطلاعاتی ارایه نشده. در واقع میبایست کل طرح مورد ارزیابی قرار میگرفت.
قطع هزاران درخت جنگلی باستانی
۵- در طرح پیشنهادی حداقل ۵ هزار متر مربع تغییر کاربری و ۸۵۰۰ مترمربع ساختمان و سازه احداث خواهد شد؛ با این حال عنوان شده که در ایستگاه مقصد (محدوده ارتفاعی ۹۶۰ تا ۱۰۷۰ متر) تنها ۳ اصله درخت ممرز باید قطع شود یا در طول مسیر علیرغم درصد پوشش گیاهی ۶۰ تا ۸۰ درصد در قطع درختان صورت نمیگیرد. این درحالی است که براساس دستورالعملهای ملی و بینالمللی احداث تلهکابین و به منظور رعایت استانداردهای ایمنی (حریق جنگل) و امداد و نجات (نجات افراد از کابینها و انتقال آنها به زمین امن در بروز خطرات) قطع درختان و پاکتراشی جنگل در یک حریم حداقل ۱۵ تا ۲۰ متر در هر طرف آکس و در طول ۳ کیلومتر و عرض حداقل ۴۰ متر (یعنی حداقل ۱۲ هکتار) گریزناپذیر خواهد بود.
۶- متاسفانه به ضوابط استقرار توجه نشده و به دلیل عبور رودخانه در مسیر تلهکابین و مجاورت آن با یکی از ایستگاهها و مستعد بودن منطقه برای سیلگیری و سیلخیزی به علت ساخت و ساز بیرویه در بالادست و تخریب گسترده جنگل در ۲۰ سال گذشته در حوضه آبخیز رودخانه زیارت، ریسک بالای سیلاب را خواهد داشت.
۷- بر پایه برآوردهای انجام شده، میانگین شیب سرزمین در مسیر بین ۲۵ تا ۵۷درصد است که گویا مشاور بدون هیچ توضیحی آن را تنها ۱۹درصد بیان کرده است. برای بتنریزی ۱۷ پایه دکل تلهکابین با بلندی ۳۸ متر (و هر کدام با ۵۰ مترمربع فوندانسیون) لازم است تا ژرفای بین یک تا ۲۰ متر، خاک سطحی و نباتی جنگلی برداشت شود. یعنی بیش از ۸ هزار مترمکعب بتنریزی در خاک جنگلی و در عرصهای با خطر نسبی لرزهخیزی زیاد و شیب تند انجام خواهد شد.
باتوجه به وجود خاک ریزدانه در بافت زمین منطقه و همچنین رواناب سطحی به ویژه هنگام بارندگی در بالادست و نیز قطع برخی جریانهای زیرسطحی آب، امکان نفوذ آب سطحی به خاک زیر پِی دکلها، بالاست و میتواند به سست شدن پایهها بینجامد و ریسک بسیاری برای گردشگران ایجاد کند. معلوم نیست ریسک نفوذ آب سطحی به خاک زیر پی دکلها چگونه مدیریت خواهد شد.
برداشت هزاران تن خاک نباتی و نیاز به پایش تاسیسات فنی، حضور ماشینآلات و افراد باتوجه به ویژگیهای خاک منطقه، ضریب رواناب و تولید رسوب افزایش پیدا میکند و با بههم خوردن جریان زیرقشری آب، اشباع توده خاک و معضل زمین لغزش، براساس مطالعات گسترده دانشگاه اجتنابناپذیر خواهد بود.
۸- قرار است که آب ایستگاه مقصد با یک کیلومتر لولهکشی از چشمههای پیرامونی تامین شود (که تخریبهایی را خواهد داشت) درحالیکه این چشمهها به شکل کامل در عرصه جنگلی قرار دارند و منبع تامین آب گیاهان و جانوران و بهویژه طبیعتگردان هستند. باتوجه به کاهش شدید سفرههای آبهای زیرزمینی و بحران کمآبی در منطقه به گونهای که حتی جیرهبندی آب به مرکز استان نیز کشیده شده است، آبدهی این چشمهها بهشدت کاهش یافته و نهتنها پاسخگوی نیازهای طبیعی نیست بلکه توان برداشت اضافه را نیز ندارد.
۹- محاسبات ظرفیت برد اکولوژیکی پارک جنگلی ناهارخوران (۳۳۸۱ نفر) در حال حاضر فشار جمعیت بیش از دو برابر ظرفیت برد (حدود ۲۱۰۰ نفر) مذکور است و اضافه شدن کاربران تلهکابین از استفادهکنندگان این منطقه نخواهد کاشت و بر آن اضافه خواهد شد.
۱۰- بنابر تاکید صریح مشاور ژئوتکنیک و با توجه به بافت لایههای خاک در ایستگاه مقصد، استفاده از چاه جذبی برای سامانه فاضلاب ممنوع است. در پروژه به دغدغههای موجود شامل نحوه دفع فاضلاب و پساب ومدیریت پسماند توجه نشده، آنهم در منطقهای که تا ۲۰درصد آب آشامیدنی شهر گرگان را تامین میکند.
۱۱- اصرار بر پروژهای با این همه مشکلات و پیامدهای محیطزیستی که فقط منجر به اشتغال ۴۰ نفر میشود تعجبآور و تأملبرانگیز است!
